حضور گردشگرانه و شبه توریستی برخی خانواده های معتقد اما کمتر مقید در حاشیه خیابانها برای تماشای ویژگی های جذاب مراسم و حالت رهاشدگی دختران بد حجاب و پسران غیر مقید نوجوان و جوان در حوالی آنها، رفت و آمد بی ضرورت و فشارنده بین جمعیت ثابت و عزادران، نمایش انواع آرایش ها و لباس های انگشت نما، تماس های بدنی اجتناب ناپذیر نامحرم ها، قرارگذاشتن ها ...
هرسال واقعه خونین عاشورا را گرامی می داریم تا شاید بتوانیم کمی از مظلومیت امام حسین(ع) بکاهیم و یا مثلاً بگوئیم که "ما اهل کوفه نیستیم، حسین تنها بماند!" می خواهیم حضور نمادین خود را در خیمه خلوت امام حسین(ع) به تجلی درآوریم!
هر سال به حسینیه می آئیم تا بگوئیم که دیگر حسین(ع) غریب نیست، تنها نیست، ندای "هل من ناصر ینصرنی" او را میلیونها "لبیک گو" جواب خواهند داد، می خواهیم بگوئیم که حسین(ع) به هدف خود رسیده و تفکر و فرهنگ یزیدی برای همیشه نابود شده است!
یکی به سر و دیگری به سینه می زند، یکی با زنجیر و یکی هم با کعب می زند، یکی اشعار می سراید و یکی هم نوحه و دیگری روضه می خواند، یکی حسینیه را جارو می کشد و یکی آشپزی و آن یکی هم پادوئی می کند، یکی به عزاداران چای و شربت و یکی طعام می دهد، یکی علم و دیگری پرچم و کتل می کشد، یکی بلندگو را حمل یا اداره می کند، یکی تصویر می کشد و دیگری هم خط می نویسد، یکی می نشیند و برای مظلومیت امام گریه و یا حتی مویه می کند و خلاصه اینکه هر کس به کاری مبادرت می ورزد تا از قافله عشق عقب نیفتد و از کاروان ارادت جا نماند!
باید اعتراف کرد که ما واقعاً در این کارها موفق بوده ایم و به استناد دیده ها و شنیده ها کسی نمی تواند تردیدی ایجاد کند که دهه اول محرم امسال، استثنائی ترین حضور کمّی را از سوی عزاداران حسینی رقم زد و یقیناً رکورد بالایی را در سراسر کشور بنام خود به ثبت رساند!
اما متاسفانه در کنار این حضور شورآفرین، ما شاهد حضور نامناسب و غلط انداز عده ای از جوانان اعم از دختر و پسر در حواشی مراسم، بخصوص در حاشیه خیابانهائیم که به اعتراف و یا به عبارتی اعتراض افراد دلسوز، مراسم عزاداری را تحت تاثیر خود قرار داده و قداست مراسم را به شدت زیر سئوال می برند!
حضور گردشگرانه و شبه توریستی برخی خانواده های معتقد اما کمتر مقید در حاشیه خیابانها برای تماشای ویژگی های جذاب مراسم و حالت رهاشدگی دختران بد حجاب و پسران غیر مقید نوجوان و جوان در حوالی آنها، رفت و آمد بی ضرورت و فشارنده بین جمعیت ثابت و عزادران، نمایش انواع آرایش ها و لباس های انگشت نما، تماس های بدنی اجتناب ناپذیر نامحرم ها، قرارگذاشتن ها و قهقهه زدنها و جلب توجه کردنهاّ به شدت آزارنده مراسم و عزادارانی بود که دچار احساس ناخوشایند تا مرز ترک مراسم و یا حتی تحریم چنین عزارداری هایی شده بودند!
روبوسی های چندنفره شبه فامیلی،حرکت های بال به گردن و دست توی دست زوج های جوان حتی در صورت محرمیت، شایسته اماکن عمومی در جامعه اسلامی و ترجیحاً مراسم مذهبی نبوده و بطور قطع یقین در منافات مشهود با روح عزاداری و مشخصاً گرامیداشت حادثه عظیم عاشوراست!
عاشورائی که به استناد سخنان امام حسین(ع) بر مبنای فریضه امر به معروف و نهی از منکر شکل گرفته و یک پدیده فرهنگی و نهضت عقیدتی است و هرگز نمی توان آن را برای بی قید و بندی ها مصادره کرد و یا نمی توان نام حسین(ع) را فریاد کرد و یزید را شاد کرد!
بنده معتقدم که هنوز پیامهای محرم و قیام عاشورا یا خوب گفته نشده و یا خوب شنیده نشده و یا اینکه حداقل نهادینه و ملکه ذهنی مخاطبان نشده و اصطلاحاً به فرهنگ مبدل نشده است، پیامی که انسان ساز است و آدمی را سوار سفینه نجات می کند و از طوفان حوادث و پرتگاههای سقوط می رهاند، پیامی که انسان را به صراط المستقیم می کشاند و مخاطبانش را به مقام اعلاء فناءفی الله می رساند!
محرم درس آزادگی و آزادمردی می دهد، شعار محوری عاشورا"هیهات منّ الذّلّه" است و بعید است که کسی درست ورود کند و غلط خارج شود! زیرا آنانی که خیمه امام را ترک کرده بودند، ورود غلط داشته و در طمع رسیدن به قدرت با امام همراهی می کردند! بر خلاف قدرت طلبها، فقط شهادت طلب ها ورود درست داشتند و اتفاقاً خروجیِ چنین ورودی هم بسیار درست بود!
نمی توان حسین حسین(ع) گفت و اما او را نجست و قیامش را نیمه کاره و نیمرخ دید و یا آن را در غبار انحرافات اخلاقی و رفتاری و تحریفات و اضافات ضد فرهنگی گم کرد و در نهایت با حمل چندین علم صلیبی بزرگ و سنگین، نوحه های کم محتوا، ریتمینگ و غالباً متاثر از ملودی های غیرمجاز و نیز کثرت استفاده از ابزار و آلات موسیقی ملی و جاز، به شکل گرائی و مراسم گرائی عاشورا اکتفاء نمود، اکتفائی که هدف را قربانی وسیله کرده و زرق و برق های مراسم مهمتر از دستاورد های آن می گرداند!
حقیر هر وقت مراسم تهران و سایر استانها را از رسانه ملی نگاه می کنم، از الحاق همه اقشار به جرگه عزادران احساس غرور می کنم و همیشه متاسف می شوم که چرا عده ای از جوانان شهرهای ما که متاسفانه کم هم نیستند، احساسات قشنگ مذهبی خویش را در غفلت های جوانی گل آلود می کنند!
البته براین باور نیز هستم که راهکار حل این معضل غلیظ تر کردن برخوردهای انتظامی و پلیسی کردن فضای مراسم نیست، بلکه این نوشته تنها و تنها یادآور و متذکر رسالت ها و مسئولیت های نهادهای فرهنگی جامعه است که در طول سال و مخصوصاً در آستانه ورود به ماه محرم و نیز در متن برنامه های داخل این ماه از پتانسیل های هنری و اعجازهای گفتاری برخی از خطباء و چهره های متعهد دانشگاهی بهره نگرفته و کلاً اولویت چندانی به برای بعد محتوایی و کاربردی عاشورا قائل نشده و به عبارتی خیلی آن را جدی نگرفته و غیر از چند پردازش معدود، به اغماض از کنار آن می گذرند!؟
همه این اضافات و خرافات و انحرافات و بی حرمتی های مستقیم و غیر مستقیم در شرایطی است که کمی قبل تر، یعنی یکی دو نسل پیش تر، ما شاهد مراسمی در حسینیه ها و عزاداری های خیابانی بودیم که در نهایت ارادت و ادب با کمترین تشریفات، بیشترین تاثیرات را از خود بجا می گذاشت و عاشورائی کسی بود که به تاسی از امام حسین(ع) و یاران شهیدش، آماده حضور در صحنه های دفاع از اسلام و ارزشها شده و مثلاً انقلاب اسلامی را بوجود می آورد و یا در دفاع مقدس، حماسه می آفرید و یا اینکه در لبیک گوئی به امام زمان(عج) و نایب برحقش در عصر انتظار، استثناء تاریخ می شد !
عاشورائی کسی بود که مسجد سنگر او بود و در طول سال نیز رنگ و بوی خدائی می گرفت و مذهبی زندگی می کرد و در همه صحنه ها حاضر بود، فلذا ما اگر بخواهیم به منظور عاشورا نزدیک و نزدیک تر شویم باید با منشور عاشورا بیشتر محشور و مانوس گردیم.
در پایان متذکر می شوم که بایستی در فرصت موجود مابقی ماه محرم و صفر، در کنار شورآفرینی های عاشورائی، با اولویت استفاده از منابر روضه، تحلیل های تاریخی و سیاسی و نیز مقالات تحقیقی و اشعار نغز، به شعور هر چه بیشتر عاشورا پرداخته تا هم خویش را و هم عاشورا را از این همه غبار غربت و توهم نجات بخشیم و به تعبیر استاد شهید مرتضی مطهری، فراتر از مصائبی که در کربلا و شام بر امام حسین(ع) و اهل بیتش رفته، بیش از این عزادار تحریفات عاشورا نشویم!
صادقعلی رنجبر-عضو هیئت علمی دانشگاه
